Referans Dergisi

YORUM

• REFERANS

ler kayb›’d›r. Maddeye sahip

olma, statü ve kabul görme

h›rs›, dünyay› daha da derinle-

flen bir krize sürüklüyor. (10)”

Henüz daha ilmî ve fennî (tek-

nolojik) mânâda, toplum ola-

rak Türkiye, Bat›’n›n ileri

sanayi toplumu seviyesine u-

laflamazken, onlardaki toplu-

ma dair krizden nasibini

çoktan almaya bafllad›. Bu du-

rumu, s›radan bir Türk vatan-

dafl› fark etti¤i gibi, elli

seneden beri yurtd›fl›nda yafla-

yan bir ilim adam› daha farkl›

yorumlar: “O zaman da cemi-

yetimizin flartlar› iyi de¤ildi.

Ama flimdi memleketimde bir

ahlâkî gerilik görüyorum. Ku-

sura bakmay›n bunu söylemek

zorunday›m! ‹nsanlar flimdi

daha çok yalan söylüyor, iftira

ediyor. (...) ‹nsanlar vefas›z.

‹nsanlar takdir etmiyor, insan-

lar kendilerinden de¤il de hep

baflkalar›ndan bekliyorlar ve

materyalist oluyorlar. Bugün

Türkler, genelde de Müslü-

manlar maddeye çok yönel-

mifller. (...) Maddenin peflinde

kofluyorlar, ona ulaflmak için

birçok ahlâkî prensipleri feda

ediyorlar. (11)”. Toplum bir

kere bozulmay›versin; h›risti-

yan da olsa, müslüman da, i-

nand›¤›

hayat›

de¤il,

inand›r›ld›¤› hayat› yaflamaya

bafllar.

Babas›yla övündü,

efendisine de öykündü

Burada Bat›l› kavramlarla

kendimizi izah ve ifade etme-

nin zorlu¤uyla karfl› karfl›ya-

y›z... Önce, Almanca’daki

“Gesellschaft”›n karfl›l›¤› biz-

de “toplum” ve “Gemein-

schaft”›n

karfl›l›¤›

da,

“cemaat” oldu¤unu bilmeyen-

ler için aç›klam›fl olal›m.

“Ça¤dafl Türkiye’de Gesell-

schaft kültürü laik ve Bat›l›,

oysa Gemeinschaft kültürü ‹s-

lami ve Do¤uludur” diyor Ü-

mit Meriç Yazgan, M.

Meeker’den al›nt› yaparak. Ve

devam ediyor: “Çok say›da bi-

rey Gemeinschaft ortam›ndan

Gesellschaft ortam›na geldi-

¤inde yaln›zca toplumsal kim-

li¤ini

yitirmemifl,

ayn›

zamanda kültürel bir bölün-

meyle de karfl› karfl›ya kal-

m›flt›r. (12)“.

Siz cemiyet (dernek), cemaat

ortam›ndan flu veya bu sebep-

ten dolay› koparak kendinizi

toplum içinde buldu¤unuzda;

flehrin sokaklar›, kahvehane

veya birahanelerine, oyun sa-

lonlar›, al›flverifl merkezlerine,

futbol sahalar› gibi yerlere tes-

limsiniz... Sizin “düflman›n›z”,

ülkenin huzuru ve birli¤ine

göz diken, de¤erlerini de¤er-

sizlefltiren,

zenginliklerini

ya¤malayanlar de¤il, karfl› ta-

k›m›n taraftarlar›d›r. Bu saat-

ten sonra siz, cem oldu¤unuz

camian›n de¤er yarg›lar›na gö-

re de¤il, “toplum mühendisli-

¤i”nin dayatt›¤› bir hayat

yaflamaya bafllars›n›z. Camia-

dan topluma (Gesellschaft)

geçifl yaparken, belli de¤erler-

le donanm›fl ve gayeleri olan

camiaya aidiyet kimli¤iniz;

“Bir zamanlar ben de...” ba-

b›ndan yâd edece¤iniz sadece

“nostaljik” bir hadisedir art›k.

Dünün baz› cemiyet, cemaat,

camia, grup, dernek adamlar›,

toplumlaflarak ferdî hayat› ter-

cih ettiklerinden, eski günleri

malzeme yapman›n ötesinde

söyleyecek yeni birfleyleri

yoktur.

Bizim cemiyetimiz çokkültür-

lü; içinde farkl›l›klar› bar›nd›-

ran, flahsiyetli, dinamik bir

özelli¤e sahiptir.

Modern/postmodern toplum,

yeknesak (monoton), dura¤an

ve anonim, yani kimliksizdir.

flark tipi cemiyetlerde gruplar,

cemaatler, özelliklerini muha-

faza ederler. Modern Bat› tipi

toplum anlay›fl› buna imkân ve

müsaade vermez! Zaten Al-

man Sosyolog Armin Nassehi

de, (olmas› gereken) günümüz

toplumunu, “Gesellschaft der

Gegenwart”› tarif ederken;

görüfl farkl›l›klar›, uzlaflmazl›k

ve çeliflkileri olan bir uygula-

ma format› üzerine kuruludur,

diyor. Asl›nda tam da bizim

gibi do¤ulu toplumlara uyan

bir tarif...

Yönetilebilir ve yönlendirile-

bilir bir toplum infla edebil-

mek için tek tip insan

“yaratmak” gerekir. Bütün to-

taliter sistemlerin yapt›¤› gibi:

Dünyaya bak›fl aç›s›, yaflant›

biçimi, k›yafeti ve tüketim a-

l›flkanl›klar›yla birbirinin ben-

zeri

olan

insanlardan

müteflekkil toplumlar... Fa-

flizm gibi komünizm de, yöne-

tilebilen ve yönlendirilebilen,

ayn› kal›ptan ç›km›fl, homojen

toplumlar yaratmad› m›?..

Cumhuriyet Türkiyesi’nde