Referans Dergisi

YORUM

• REFERANS

için de, gurbette vatan ya-

flanmal›, gurbet vatana dönüfl-

meli...

‹smail Gasp›ral›; “Türk’ün va-

tan›, Türkçe’nin konufluldu¤u

yerdir” diyor. Bundan hare-

ketle; Avrupa Türklerinin en

öncelikli meselesi olarak son

y›llarda her f›rsatta dillendir-

di¤imiz, Türkçe’nin yaflat›l-

mas› konusu, ayn› zamanda

yeni nesillerin, (mesela) Al-

manya’ya nas›l bir “vatan” ta-

rifi getirecekleriyle alâkal›d›r.

Tersinden okudu¤umuzda ise;

Türkçe’nin unutuldu¤u bu di-

yarlar da art›k Türk de yoktur!

Olsa olsa, atalar› Türk olan

Almanlar vard›r.

Arif Nihat Asya’n›n,

“Vatan ettim sizi

ey topraklar

Befl vakit

damgalay›p anl›mla”

diyerek veciz bir flekilde tarif

etti¤i vatan, ayn› zamanda Av-

rupa Türkü’nün göç etti¤i top-

raklara

niçin

“vatan”

diyemedi¤ine de bir izaht›r.

Çocuklu¤umda, babamla bu¤-

day biçimine gitti¤imizde, ya-

n›k sesiyle okudu¤u bir türkü

vard›: “Kesildi niflanem yad

oldu vatan/Gözden yitti bizim

yerin da¤lar›”. Vatanla olan

ba¤lar› koptukça (niflanesi ke-

sildikçe), kifli kendini daha da

göçebe hisseder. Gönül rahat-

l›¤›yla aidiyet duyaca¤› bir

toprak parças› art›k kalmam›fl-

t›r yeryüzünde... Bazen do¤up

büyüdü¤ü topraklarla uzun

y›llardan beri iliflkisi kalma-

m›fl dostlarla konufltu¤umuz-

da, yüz ifadelerinde hep o

eksikli¤in buruklu¤unu gör-

müflümdür: Kimli¤inin flekil-

lendi¤i yöre ile irtibat›n ke-

silen her insanda, flimdi yad

olan o yerlere olan özlem, öm-

rü billah devam eder. Zaten bi-

zim türkülerimizin yürek

s›zlatan en önemli konusu, ay-

r›l›kt›r. Bu ayr›l›k da, bilindi¤i

gibi, bazen s›laya, bazen de

sevgiliyedir. Fakat de¤il sade-

ce oradaki efle dosta, s›lan›n

da¤›na, ba¤›na, deresine, bay›-

r›na bile ayr› bir özlem vard›r.

“Ordu’nun Dereleri” ve “Er-

zincan’a girdim ne güzel ba¤-

lar/Erzurum’a vard›m dumanl›

da¤lar” gibi yüzlerce türkü-

müz kadar, meflhur “Haydar

Baba” fliiri de ad›n› ayn› isimli

bir da¤dan almaktad›r. Bu da,

bizim kültürümüzde insan-ta-

biat iliflkisinin önemine dela-

lettir.

“Heyder Baba, bulaglar›n

yarp›z›

Bostanlar›n gülbeseri

garp›z›”

Bu fliirde, bulaglar›n (p›narlar)

yarpuzu, bostanlar›n gülbeseri

(salatal›k) ve karpuzu gibi ta-

biat varl›klar›na yer verilmesi,

kiflinin do¤up büyüdü¤ü top-

ra¤a ve orada yetiflen ürünlere

ayr› bir nostaljik duyguyla ya-

k›nl›¤›n› ele verir.

Türk Dünyas›’n›n en meflhur

flairlerinden birisi olan Mu-

hammed Hüseyin fiehriyar, bu

derece tan›nm›fll›¤›n› belki de,

“Heyder Baba” fliirine borçlu-

dur. Heyder (Haydar) Baba’y›

bizim kültür co¤rafyam›zda

her okuyan insan, kendisinin

çocukluk ve gençlik y›llar›n-

dan birfleyler bulabilmektedir.

fiehriyar’a bu fliiri yazd›ran se-

bep, do¤up büyüdü¤ü ve kül-

türel kimli¤inin flekillendi¤i

topraklara olan hasretten bafl-

ka ne olabilir ki... fiiiri oku-

yanlar; gelenek, töre, inanç,

aile, komfluluk ve sözlü edebi-

yat›n çerçevesini çizdi¤i ve

nesilden nesile intikal eden

kültür miras›n›n, tabiatla içiçe

sürdürülen bir hayatta insanla-

r› nas›l yo¤urdu¤unu görecek-

ler.

Yine afla¤›daki m›sralarda,

köydeki (kent) dü¤ünden

(toy), köyün k›zlar› ve gelinle-

rinden, Anadolu’nun da bir-

çok yöresinde uygulanan;

beyin dam üstünden gelinin

bafl›na elma atmas› gibi bir dü-

¤ün âdetinden ve sazlar›yla

çal›p söyleyen âfl›klardan bah-

sedilmesi, kiflinin aidiyet duy-

du¤u kültüre olan ba¤l›l›¤›n›

ifade eder.

“Heyder baba, kendin toyun

tutanda

G›z gelinler hena, pilte

satanda

Bey geline damdan alma

atanda

Menim de o g›zlar›nda

gözüm var

Afl›glar›n sazlar›nda

sözüm var”

Aslen nerelisin?

Bazen, “Hemheflrim memle-

ket nere?” diye soruldu¤unda,

flöyle bir cevap al›nabiliyor:

Do¤ma büyüme ‹stanbul’lu-

yum ama aslen Trabzon’lu-

yum. Nitekim bir dostun 20

yafl›ndaki o¤luna nereli oldu-